Konstrukcije in rekonstrukcije zgodovine Male Azije v obdobju rimskega cesarstva

Amazonke v Joniji in Eolidi

Avtorji

  • Paolo Di Benedetto Univerza v Basilicati, Potenza, Italija

DOI:

https://doi.org/10.4312/ars.16.1.47-63

Ključne besede:

Eolida, Amazonke, grška preteklost, archaiologiai, Mala Azija, novci iz Male Azije, ustanovitveni miti, Hadrijan, zgodovinopisje, identiteta, cesarski Rim, Jonija, Rimska Mala Azija

Povzetek

V antičnem grškem svetu je mit o Amazonkah, ki so v grškem kolektivnem imaginariju predstavljale »drugost«, pogosto izpričan v povezavi z izročilom o ustanovitvah mest in z eponimičnimi tradicijami. Še posebno to velja za maloazijski Jonijo in Eolido. Te tradicije je mogoče najti v lokalnih legendah, ki so se ohranjale vse do obdobja rimskega cesarstva. Tedaj je v času »druge sofistike« prišlo do obujanja grških arhaičnih in klasičnih tradicij. Obdobje cesarja Hadrijana je bilo najbrž za ponovni razcvet teh ustanovitvenih mitov najbrž še posebno pomembno. Kot pričajo lokalni novci, so številna jonska in eolska mesta (npr. Efez, Smirna, Kyme in Myrina) svojo preteklost in svoje izvore povezovale z likom amazonke, da bi tako poudarile svojo starodavnost in prioriteto. Te tradicije so izpričane tudi v literarnih virih. Ker je bil tako oddaljen in dovzeten za priredbe, je šel mit o amazonkah skozi številne procese predelave in refunkcionalizacije in je Mali Aziji še zlasti v obdobju rimskega cesarstva vedno znova v paradigmatičnem smislu opozarjal, kakšna je archaiologia starih polisov. Te predelave, ki so koreninile v lokalnem mitičnem izročilu, so bile ključno sredstvo, ki je Grkom pod rimskim imperijem omogočalo utrjevanje lastne kulturne in etnične identitete znotraj rimskega imperija. Članek procese, v katerih je prišlo do rekonstrukcije mestnih identitet, raziskuje na podlagi virov o ustanovitvah in eponimičnem izročilu v Joniji in Eolidi, in sicer okviru obujanja teh tradicij v obdobju rimskega cesarstva.

Prenosi

Podatki o prenosih še niso na voljo.

Literatura

Arrigoni, G., L’identità collettiva delle Amazzoni eponime e fondatrici: l’esercito, in: Polis, urbs, civitas: moneta e identità. Atti del convegno di studio del Lexicon Iconographicum Numismaticae, Milano, 25 ottobre 2012 (a cura di Travaini, L., Arrigoni, G.), Edizioni Quasar, Roma 2013, pp. 117-125.

Belloni, G.G., “Asylia” e santuari greci dell’Asia Minore al tempo di Tiberio, I santuari e la guerra nel mondo classico (a cura di Sordi, M.), Contributi dell’Istituto di Storia antica dell’Università Cattolica di Milano, Milano 1984, pp. 164-183.

Bérard, J., La migration éolienne, Revue Archéologique 1, 1959, pp. 1-28. DOI: https://doi.org/10.3406/linly.1959.8062

Bernabé, A., Poetae epici graeci testimonia et fragmenta, Pars I, Stutgardiae et Lipsiae 1996. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110936995

Birley, A. R., Hadrian: the Restless Emperor, London 1997.

Blok, J. H., A Tale of many Cities: Amazons in the Mythical Past of Greek Cities in Asia Minor, in: Proof and Persuasion. Essay on Authority, Objectivity and Evidence (eds. Marchland, S., E. Lunbeck, E.), Turnhout 1996, pp. 81-99.

Boatwright, M. T., The City Gate of Plancia Magna in Perge, in: Roman Art in Context: An Anthology (ed. by D’Ambra, E.), Englewood Cliffs NJ, Prentice Hall 1993, pp. 189-207.

Boatwright, M. T., Hadrian and the Cities of the Roman Empire, Princeton University Press 2000. DOI: https://doi.org/10.1515/9780691187211

Borg, B., Paideia. The World of the Second Sophistic, Berlin-New York 2004. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110204711

Bravi, A., Le immagini negli spazi pubblici di Perge in epoca adrianea, in: Roman Sculpture in Asia Minor (eds. D’Andria, F., Romeo, I.), JRA Supplementum 81, Portsmouth 2011, pp. 302-318.

Brillante, C., Myth and History. History and the Historical Interpretation of Myth, in: Approaches to Greek Myth (ed. by Edmunds, L.), Baltimore 1990, pp. 91-138.

Burrell, B., Neokoroi: Greek Cities and Roman Emperors, Leiden 2004. DOI: https://doi.org/10.1163/9789047401506

Campanile, M. D., Tiberio e la prima neocoria di Smirne, Studi Classici e Orientali 46, 1998, pp. 485-494.

Carlier-Detienne, J., Voyage en Amazonie Grecque, Acta Antiqua Academiae Scientiarum Hungaricae 27, 1979, pp. 381-405.

Carroccio, B., Apolito, P., Rizzari, R., Spinelli, M., Le monete, segno delle relazioni di Kyme: primi risultati di un progetto a più voci, in: Studi su Kyme eolica VI (a cura di La Marca, A.), Collana del Dipartimento di Studi Umanistici, sezione Archeologia, Università della Calabria 2017, pp. 257-298.

Chaniotis, A., Historie und Historiker in den griechischen Inschriften, Epigraphische Beiträge zur griechischen Historiographie, Stuttgart 1988.

Cordovana, O. D., Galli, M., Arte e memoria culturale nell’età della Seconda Sofistica, Catania 2007.

Debord, P., Aspects sociaux et économiques de la vie religieuse dans l’Anatolie gréco-romaine, Leiden 1982. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004296459

Deininger, J., Die Provinziallandtage der Römischen Kaiserzeit. Von August bis zum Ende des dritten Jahrhunderts n. Chr., München 1965.

Devambez, P., Les Amazones et l’Orient, Revue Archéologique 2, pp. 265-280.

Di Benedetto, P., Eoli d’Asia e fondazioni amazzoniche, in: Greci che pensano, creano, scrivono la loro storia. Seminari di storia e storiografia greca (a cura di Polito, M.), Aracne editrice 2020, pp. 135-156.

Di Benedetto, P., Amazzoni eponime e fondatrici: il caso di Cuma e Mirina in Eolide d’Asia, in: Atti del IV Convegno Internazionale di Studi “Dialoghi sull’Archeologia della Magna Grecia e del Mediterraneo”, 15-17 novembre 2019 (a cura di Cipriani, M., Pontrandolfo, A., Scafuro, M.), Fondazione Paestum/Pandemos editore 2021, pp. 609-618.

Dmtriev, S., City Government in Hellenistic and Roman Asia Minor, Oxford University Press 2005.

Elton, H., Reger, G., Regionalism in Hellenistic and Roman Asia Minor, Ausonius Édi­tions 2007. DOI: https://doi.org/10.4000/books.ausonius.1127

Franco, C., Elio Aristide e Smirne, Atti dell’Accademia Nazionale dei Lincei. Classe di Scienze morali, storiche e filologiche, XIX (3), Roma 2005.

Franke, P. R., Zu den Homonoia-Münzen Kleinasiens, in: Stuttgarter Kolloquium zur historischen Geographie des Altertums 1 (hrsg. Olshausen, E.), Bonn 1987, pp. 81-102.

Franke, P. R., Nollè, H.K., Die Homonoia-Münzen Kleinasiens und der thrakischen Randgebiete, Saarbrücken 1997.

Friesen, S. J., Twice Neokoros. Ephesus, Asia and the Cult of Flavian Imperial Family, Leiden 1993. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004283442

Galimberti, A., Adriano e l’ideologia del principato, Roma 2007.

Galli, M., Processi della memoria nell’età della Seconda Sofistica, in: Arte e memoria culturale nell’età della Seconda Sofistica (a cura di Cordovana, O.D, Galli, M.), Catania 2007, pp. 7-14.

Gehrke, H. J., Greek Representations of the Past, in: Intentional History. Spinning Time in Ancient Greece (eds. Foxall, L., Gehrke, H.J., Luraghi, N.), Stuttgart 2010, pp. 15-33.

Genovese, C., Immagini monetali e dinamiche economiche: l’Amazzone nelle emissioni di homonoia in Asia Minore, Mediterraneo Antico 13, 2010, pp. 263-284.

Genovese, C., Costruire ed esprimere l’identità civica attraverso il mito: l’iconografia delle Amazzoni in Asia Minore durante l’età romano-imperiale, in: Gli allievi raccontano. Atti dell’incontro di studio per i trent’anni della scuola di specializzazione in Beni archeologici dell’Università del Salento, Cavallino, 29-30 gennaio 2010 (a cura di D’Andria, R., Mannino, K.), Galatina 2012, pp. 301-318.

Hall, J., Ethnic Identity in Greek Antiquity, Cambridge University Press 1997. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511605642

Hallmannsecker, M., Roman Ionia. Constructions of Cultural Identity in Western Asia Minor, Greek Culture in the Roman World, Cambridge University Press 2022. DOI: https://doi.org/10.1017/9781009150194

Head, B. V., Catalogue of the Greek Coins of Ionia, London 1982.

Herring, A., Depicting Amazons as Local Heroes in Hellenized Anatolia, American Journal of Archaeology 126, 2022, pp. 355-383. DOI: https://doi.org/10.1086/719620

Heuchert, V., The Chronological Development of Roman Provincial Coin Iconography, in: Coinage and Identity in the Roman Provinces (eds. Howgego, C., Heuchert, V., Burnett, A.), Oxford University Press 2007, pp. 29-56.

Howgego, C., Coinage and Identity in the Roman Provinces, Coinage and Identity in the Roman Provinces (eds. Howgego, C., Heuchert, V., Burnett, A.), Oxford University Press 2007, pp. 1-18.

Imhoof-Blumer, F., Die Amazonen auf griechischen Münzen, in: Nomisma II. Untersuchungen auf dem Gebiete der antike Münzkunde (hrsg. Fritze, H. von, H. Gaebler, H.), Berlin 1908, pp. 1-18.

Jones, C.P., The Panhellenion, Chiron 26, 1996, pp. 31-56. DOI: https://doi.org/10.3233/EPL-1996-26106

Klose, D.O.A., Münzprägung von Smyrna in der römischen Kaiserzeit, Berlin 1987.

Klügmann, O., Ueber die Amazonen in den Sagen der kleinasiatischen Städte, Philologus 30, 1870, pp. 524-556. DOI: https://doi.org/10.1524/phil.1870.30.16.524

La Marca, A., Monete da scavo, scavi con monete: il “laboratorio” della Missione Archeologica Italiana a Kyme Eolica, in: Proceedings of the XV International Numismatic Congress I, Taormina 2015 (a cura di Caccamo Caltabiano, M.), Roma-Messina 2017, pp. 192-195.

Le Rider, G., Numismatique grecque, Annuaire de l’école pratique des Hautes études, IV sect., Sciences hist. & philol., 1976, pp. 345-358.

Mac Sweeney, N., Foundation Myths and Politics in Ancient Ionia, Cambridge 2013. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139775410

Mac Sweeney, N., Separating Fact from Fiction in the Ionian Migration, Hesperia 86, 2017, pp. 379-421. DOI: https://doi.org/10.2972/hesperia.86.3.0379

Magie, D., Roman Rule in Asia Minor, Princeton 1950. DOI: https://doi.org/10.1515/9781400849796

Mayor, A., The Amazons: Lives and Legends of Warrior Women across the Ancient World, Princeton 2014. DOI: https://doi.org/10.1515/9781400865130

Mele, A., Cuma eolica, le Amazzoni e l’origine dei coloni, in: Eoli ed Eolide tra madrepatria e colonie (a cura di Mele, A., Napolitano, M.L., Visconti, A.), Napoli 2005, pp. 411-416.

Merkelbach, B. R., Der Strangstreit der Städte Asiens un die Rede des Aelius Aristides über die Eintracht, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 32, 1978, pp. 287-296.

Meyer-Zwiffelhoffer, E., Bürger sein in den griechischen Städten des römischen Kaiserreiches, in: Sinn (in) der Antike. Orientierungssysteme, Leitbilder und Werkonzepte im Altertum (hrsg. Hölkeskamp, K.J., Rüsen, J., Stein-Hölkeskamp, E.), Mainz am Rheim 2003, pp. 375-402.

Moscati Castelnuovo, L., Amazzoni eponime di città eoliche e ioniche d’Asia Minore, Sileno 25, 1999, pp.137-164.

Polito, M., “Testi” e “contesti” della migrazione: Neleo e gli Ioni d’Asia, Lexis 36, 2018, pp. 31-42.

Price, S., Rituals and Power. The Roman Imperial Cult in Asia Minor, Cambridge 1984.

Price, S., Local Mythologies in the Greek East, in: Coinage and Identity in the Roman Provinces (eds. Howgego, C., Heuchert, V., Burnett, A.M.), Oxford University Press 2007, pp. 115-124.

Ragone, G., Le Amazzoni in Eolide, in: Eoli ed Eolide tra madrepatria e colonie (a cura di Mele, A., Napolitano, M.L., Visconti, A.), Napoli 2005, pp. 315-358.

Rigsby, K., Asylia. Territorial Inviolability in the Hellenistic World, Berkeley 1996. DOI: https://doi.org/10.1525/9780520916371

Rizakis, A., Camia F., Pathways to Power. Civic Elites in the Eastern Part of the Roman Empire, Proceedings of the International Workshop held at Athens, Scuola Archeologica Italiana di Atene (19 dicembre 2005), Athènes, SAIA 2008.

Rose, C. B., Separating Fact from Fiction in the Aeolian Migration, Hesperia 77, 2008, pp. 399-430. DOI: https://doi.org/10.2972/hesp.77.3.399

Russell, D.A., Wilson, N.G., Menander Rhetor, Oxford University Press 1981.

Sacks, K. S., The Wreathed Coins of Aeolian Myrina, American Numismatic Society Museum Notes 30, 1985, pp. 1-43.

Şahin, S., Studien zu den Inschriften von Perge, 3. Marcus Plancius Rutilius Varus und C. Iulius Plancius Varus Cornutus, Vater und Sohn der Plancia Magna, Epigraphica Anatolica 27, 1996, pp. 115-125.

Salmeri, G., La vita politica in Asia Minore sotto l’impero romano nei discorsi di Dione di Prusa, Studi Ellenistici 12, 1999, pp. 211-267.

Sartre, M., L’Asie Mineure et l’Anatolie d’Alexandre à Dioclétien (IVe s. av. J.-C./IIIe s. ap. J.-C.), Paris 1995.

Scheer, T. S., Mytische Vorväter. Zur Bedeutung griechischer Heroenmythen im Selbstverständnis kleinasiatischer Städte, Münchener Arbeiten zur alten Geschichte, 7, München 1993.

Slavazzi, F., Eroi locali e imperatori a Perge (Pamphylia): i monumenti, Studi Classici e Orientali 56, 2010, pp. 273-289.

Spawforth, A. J., The Panhellenion Again, Chiron 29, 1999, pp. 339-352.

Spawforth, A. J., Walker, S., The World of the Panhellenion. I. Athens and Eleusis, Journal of Roman Studies 75, 1985, pp. 78-104. DOI: https://doi.org/10.2307/300654

Stephan, E., Honoratioren, Griechen, Polisbürger. Kollektive Identitäten innerhalb der Obersicht der kaiserzeitlichen Kleinasien, Göttingen 2002. DOI: https://doi.org/10.13109/9783666252426

Strubbe, J. H., Gründer kleinasiatischer Städte: Fiktion und Realität, Ancient Society, 15-17, 1984-1986, pp. 253-304. DOI: https://doi.org/10.2143/AS.17.0.2011382

Swain, S., Hellenism and Empire: Language, Classicism, and Power in the Greek World AD 50-250, Oxford 1996.

Syme, R., Hadrian as philhellene: neglected aspects, Bonner Historia-Augusta-Colloquium 1982/1983 (1985), pp. 341-362.

Talamo, C., Sull’Artemision di Efeso, La Parola del Passato 39, 1984, pp. 197-216 [Talamo, C., Sull’Artemision di Efeso, Contributi sui Greci d’Asia (a cura di Talamo, C., Volpe Cacciatore, P.), Pisa 2010, pp. 109-128].

Toepffer, J., Graef, B., s.v. Amazones, Realencyclopädie der klassischen Altertumswissenschaft, I.2, 1894, coll. 1754-1789.

Vanschoonwinkel, J., Greek Migrations to Aegean Anatolia in the Early Dark Age, in: Greek Colonisation: an Account of Greek Colonies and Other Settlements Overseas (ed. by Tsetskhladze G.R.), I, Leiden 2006, pp. 115-142. DOI: https://doi.org/10.1163/9789047404101_004

Weisser, B., Die Basis von Pozzuoli, Antike Plastik 30, 2008, pp. 104-160.

Wroth, W., Catalogue of the Greek Coins of Troas, Aeolis, and Lesbos, London 1894.

Zoumbaki, S., Tiberius und die Städte des griechischen Ostens. Ostpolitik und hellenisches Kulturleben eines künftigen Kaisers, in: Neronia, 7. Rome, l’Italie e la Grèce. Hellénisme et philhellénisme au premier siècle après J.-C., Actes duVIIe Colloque International de la SIEN, Athènes 2004 (éd. par Perrin, Y.), Bruxelles 2007, pp. 158-169.

Objavljeno

22. 12. 2022

Kako citirati

Di Benedetto, P. (2022). Konstrukcije in rekonstrukcije zgodovine Male Azije v obdobju rimskega cesarstva: Amazonke v Joniji in Eolidi. Ars & Humanitas, 16(1), 47-63. https://doi.org/10.4312/ars.16.1.47-63