From Theatre History: Liebe kann Alles, or the 1833/34 Season of Ljubljana’s Theatre of the Carniolan Provincial Estates (Ständisches Theater in Laibach)

Authors

  • Tone Smolej University of Ljubljana, Faculty of Arts, Slovenia
  • Tanja Žigon University of Ljubljana, Faculty of Arts, Slovenia

DOI:

https://doi.org/10.4312/clotho.6.1.297-340

Keywords:

Theatre of the Carniolan Provincial Estates, 1833/34 theatre season, repertoire, impresarios, Amalie Maschek

Abstract

This article presents a fragment of Slovene theatre history, focusing on performances on the stage of the German-language Theatre of the Carniolan Provincial Estates (Ständisches Theater) in Ljubljana during its 1833/34 season. The introductory part describes Amalie Maschek, an opera singer with extensive experience in theatre practice, who was then directing the Ljubljana stage, followed by a detailed description of the season’s repertoire. The focus is exclusively on the dramatic pro­ductions, and not on the opera performances. The article shows that the theatre’s repertoire, which included romantic rescue plays, classic comedies, vaudeville comedies (comédie-vaudeville), and magical fairy tales, was not far behind the Viennese and even Parisian productions of the first half of the nineteenth century and that the audience in Ljubljana could often see the plays just a few years after their premiere.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Arhivski viri

SI AS 730, Graščina Dol, fasc. 46–47, pisma Franca Franza Jožefu Kalasancu baronu Erbergu.

NMS, Radicseva gledališka mapa: Theater-Journal des Ständischen Theaters zu Laibach für das Jahr 1833: Einem hohen gnädigen Adel, und den verehrungswürdigen Schauspielgönnern zum neuen Jahre 1834 ehrfurchtsvoll gewidmet vom Souffleur Schäber. Ljubljana: Joseph Blasnik, 1834.

NMS, Radicseva gledališka mapa: Theater-Journal des Ständischen Theaters zu Laibach für das Jahr 1834: Einem hohen, gnädigen Adel, und den verehrungswürdigen Schauspielgönnern zum Abschiede ehrfuhrtsvoll gewidmet vom Souffleur Schäber. Ljubljana: Joseph Blasnik, 1834.

NMS, Comedien-Zettel-Sammlung, sezone 1800/1801, 1827/28, 1829/30, 1833/34.

*****

Primarni viri

Bauernfeld, Eduard. Leichtsinn aus Liebe oder Täuschungen: Gesammelte Schriften 1. Dunaj: Braumüller, 1871.

Campe, Ignaz. Dominique. Berlin: Hayn, 1831.

Deinhardstein, Johann Ludwig. Garrick in Bristol. Dunaj: Wallishausser. 1834.

D’Épagny, Violet, in Jean-Henri Dupin. Dominique ou Le possédé. Bruselj: Neirinckx et Laruel, 1835.

Franul von Weissenthurn, Johanna. Johann, Herzog von Finnland: Neue Schauspiele. Dunaj: Kaulfuß und Armbruster, 1817.

Franul von Weissenthurn, Johanna. Der Traum. Dunaj: Wallishausser, 1826.

Franul von Weissenthurn, Johanna. Die Bestürmung von Smolensk. Dunaj: Wallishausser, 1833.

Franul von Weissenthurn, Johanna. Der Wald bei Herrmannstadt. Dunaj: Wallishausser, 1833.

Garrick, David. Varh. Prestavil Andrej Smole. Ljubljana: Blaznik, 1840.

Goldoni, Carlo. Sluga dveh gospodarjev. Prevedel Srečko Fišer. Gledališki list MGL 47/3 (1999/2000).

Grillparzer, Franz. Die Ahnfrau. Dunaj: Wallishausser, 1844.

Holbein, Franz Ignaz von. Fridolin. Dunaj: Wallishausser, 1812.

Holbein, Franz Ignaz von. Das Turnier zu Kronstein oder Die drey Wahrzeichen. Pešta: Hartleben, 1820.

Holbein, Franz Ignaz von. Liebe kann Alles oder Bezähmte Widerspenstige. Pešta: Hartleben, 1822.

Holbein, Franz Ignaz von. Der Verräther. Dunaj: Wallishausser, 1845.

Koch, Karl. Testament einer armen Frau (nach Ducange). Dunaj: Wallishausser, 1836.

Kotzebue, August von. »Die Corsen«. Theater 9. Leipzig: Kummer; Dunaj: Klung, 1840.

Kotzebue, August von. »Die beiden Klingsberg«. Theater 12. Leipzig: Kummer; Dunaj: Klang, 1840.

Kotzebue, August von. »Wirrwarr oder der Mutwillig«. Theater 15. Leipzig: Kummer; Dunaj: Klang, 1841.

Kotzebue, August von. »Die Pagenstreiche«. Theater 17. Leipzig: Kummer; Dunaj: Klang, 1841.

Kotzebue, August von. »Die Unvermählte«. Theater 22. Leipzig: Kummer; Dunaj: Klang, 1841.

Kotzebue, August von. »Landhaus an der Herrnstraße«. Theater 23. Leipzig: Kummer; Dunaj: Klang, 1841.

Kotzebue, August von. »Die deutsche Hausfrau«. Theater 29. Leipzig: Kummer; Dunaj: Klang, 1841.

Kotzebue, August von. »u. A. w. g. oder Die Einladungskarte«. Theater 36. Leipzig: Kummer; Dunaj: Klang, 1841.

Meisl, Carl. Der lustige Fritz, oder Schlafe, träume, stehe auf, kleide dich an und bessere dich. Dunaj: Wallishausser, 1819.

Mélesville, Carmouche. La séparation. Berlin: Schneider, 1831.

Mélesville. Zampa, ou la Fiancée de marbre. Pariz: Barba, 1831.

Nestroy, Johann. »Zampa der Tagdieb oder Die Braut von Gyps.« V: Stücke 3: Historisch-kritische Ausgabe, ur. Jürgen Klein et al., 5–82. Dunaj: Deuticke, 2004.

Schiller, Friedrich. »Würde der Frauen«. V: Schillers Werke Erster Band, ur. Julius Petersen in Friedrich Beißner, 240–243. Weimar: Hermann Böhlaus Nachfolge, 1943.

Schiller, Friedrich. »Der Gang nach dem Eisenhammer«. V: Schillers Werke: Erster Band, ur. Julius Petersen in Friedrich Beißner, 392–398. Weimar: Hermann Böhlaus Nachfolge, 1943.

Scribe, Eugène, in Mélesville. Valérie. Pariz: Ladvocat, 1822.

Scribe, Eugène, in Mélesville. Le valet de chambre. Pariz: Quoy, 1823.

Scribe, Eugène, (in M. Mélesville). La demoiselle à marier ou La première entrevue: OEuvres complètes; Comédies vaudevilles. Pariz: Dentu, 1878.

Scribe, Eugène, in Paul Duport. Le Quaker et la danseuse. Pézenas: Théâtre-documentation, 2019.

Shakespeare, William. Ukročena trmoglavka. Prevedel Milan Jesih. Ljubljana: Mladinska knjiga, 2000.

Ziegler, Friedrich Wilhelm. Der Hausdoktor. Dunaj: Wallishausser, 1802

*****

Sekundarni viri

Bachleitner, Norbert. »Heinrich Börnstein als Übersetzer und Vermittler französischer Lustspiele«. V: Übersetzen im Vormärz, ur. Bernd Kortländer in Hans T. Siepe, 27–45. Bielefeld: Aisthesis-Verlag, 2008.

Batušić, Nikola. Geschichte des deutschsprachigen Theaters in Kroatien. Dunaj: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 2017.

Birk, Matjaž. »Die deutschsprachige Dramenproduktion am Ständischen Theater Ljubljana (Laibach) im Vormärz«. Sprachkunst 30, št. 2 (1999): 213–26.

Birk, Matjaž. »Die deutsche Bühne in Ljubljana (Laibach) im Spiegel der vormärzlichen Wiener Literaturpublizistik«. Sprachkunst 33, št. 1 (2002): 11–22.

Birk, Matjaž. »‘[...] es flogen Äpfel, Eier und andere Gegenstände [...] auf die Bühne’: Zu einigen Merkmalen der Nestroy-Rezeption in einer südslawisch-österreichischen Provinz im Vormärz und darüber hinaus«. Nestroyana 24, št. 3 (2004): 185–94.

Bobinac, Marijan. Austrijski kazališni klasici. Zagreb: Leykam international, 2020.

Cvirn, Janez. Boj za sveti zakon: Prizadevanja za reformo poročnega prava od konca 18. stoletja do druge svetovne vojne. Ljubljana: Zveza zgodovinskih društev, 2015.

Frenzel, Elisabeth. »Erich XIV«. V: Stoffe der Weltliteratur, ur. Eisabeth Frenzel, 202–4. Stuttgart: Kröner, 1992.

Frenzel, Elisabeth. »Statuenverlobung«. V: Stoffe der Weltliteratur, ur. Eisabeth Frenzel, 748–51. Stuttgart: Kröner, 1992.

Freud, Sigmund. Interpretacija sanj. Prevedla Zdenka Erbežnik. Ljubljana: Studia humanitatis, 2021.

Gebhardt, Armin. August von Kotzebue: Theatergeni zur Goethezeit. Marburg: Tectum Verlag, 2003.

Hacks, Peter. Das Theater des Biedermeier (1815–1840). Berlin: Aurora Verlag, 2011.

Hein, Jürgen et al., ur. »Anmerkungen«. V: Johann Nestroy, »Zampa der Tagdieb oder Die Braut von Gyps«. Stücke 3, 195–341. Dunaj: Deuticke, 2004.

Janko, Anton. »Grillparzer in Slowenien mit besonderer Berücksichtigung der Rezeption«. V: Mariborer Grillparzer-Symposion, ur. Mirko Križman, 159–76. Maribor: Univerza v Mariboru, 1993.

Jenny, Urs. »Die beiden Klingsberg«. V: Kindlers Literaturlexikon 1 (A–Cn), 1443–44. Zürich: Kindler Verlag, 1965.

Kidrič, France. »Vodnik za čitanje Prešernovih pesnitev v približni časovni zapovrstnosti«. V: France Prešeren, Pesnitve – Pisma, V– VIII. Ljubljana: Tiskovna zadruga, 1938.

Kos, Milko. »Goldoni na Slovenskem«. Kronika 30 (1982): 189–90.

Kovács, Estzer, in Paul S. Ulrich. »Die Souffleure im deutschsprachigen Theater des 19. Jahrhunderts, unter besonderer Berücksichtigung der Souffleure im Raum des heutigen Rumäniens und Ungarns«. V: Polen und Europa: Deutschsprachiges Theater in Polen und deutsches Minderheiten-Theater in Europa (Thalia Germanica 6), ur. Horst Fassel et al., 148–76. Łodz: Lodz University Press, 2005.

Kraft, Herbert. Das Schicksalsdrama: Interpretation und Kritik einer literarischen Reihe. Tübingen: Niemeyer, 1974.

Kraft, Stephan. »Identifikatorisches Verlachen – distanziertes Mitlachen: Tendenzen in der populären Komödie um 1800«. V: Das Unterhaltungsstück um 1800: Literaturhistorische Konfigurationen – Signaturen der Moderne, ur. Johannes Birgfeld in Claude D. Conter, 208 –29. Hannover: Wehrhahn, 2007.

Kuret, Primož, in Jernej Weiss. »Glasbeno dogajanje v času ljubljanskega kongresa«. V: Kongres po kongresu: Ob dvestoletnici ljubljanskega kongresa, ur. Gregor Antoličič, 91–106. Ljubljana: Slovenska matica, ZRC SAZU, 2022.

Kurscheidt, Georg, in Norbert Oellers. »Anmerkungen zu Band 1«. V: Schillers Werke Zweiterband: Teil II A. Weimar: Hermann Böhlaus Nachfolge, 1943.

Ludvik, Dušan. Nemško gledališče v Ljubljani do leta 1790. Doktorska disertacija. Ljubljana: Filozofska fakulteta, 1957.

Ludvik, Dušan. »O Stanovskem gledališču v Ljubljani«. Jezik in slovstvo 3, št. 3 (1957): 139–40.

Mantuani, Josip. »Mašek, Gašpar (1794–1873)«. Slovenska biografija. Ljubljana: SAZU, ZRC SAZU, 2013. Dostopno na spletu.

Motnik, Marko. »Glasbeni utrip Ljubljane v tridesetih letih 19. stoletja«. V: Podobe bidermajerske Ljubljane, ur. Miha Preinfalk. Ljubljana: Založba ZRC, ZRC SAZU (v pripravi).

Motnik, Marko, in Tanja Žigon: »Pregled repertoarja Stanovskega gledališča v Ljubljani od sezone 1833/34 do sezone 1839/40«. V: Podobe bidermajerske Ljubljane, ur. Miha Preinfalk. Ljubljana: Založba ZRC, ZRC SAZU (v pripravi).

Motnik, Marko. »Eine Stadtchronik oder ein Ego-Dokument? Die Schilderungen des Musiklebens im Ljubljana der 1830er Jahre in den Berichten von Franz Franz«. V: Studien zur Musikwissenschaft: Beihefte der Denkmäler der Tonkunst in Österreich 62 (2024): 25–48.

Politzer, Heinz. Franz Grillparzer oder das abgründige Biedermeier. Dunaj, Darmstadt: Paul Zsolnay Verlag, 1990.

Preinfalk, Miha. »Korespondenca kot kronikalni vir – primer pisem Franca Franza«. Clotho 6, št. 1 (2024): 343–62.

Preinfalk, Miha, ur. Pisma Franca Franza baronu Erbergu. Ljubljana: Založba ZRC, ZRC SAZU, 2024. Dostopno na spletu.

Preinfalk, Miha, ur. Podobe bidermajerske Ljubljane. Ljubljana: Založba ZRC, ZRC SAZU (v pripravi).

Sivec, Jože. Opera na ljubljanskih odrih od klasicizma do 20. stoletja: Izbrana poglavja, ur. Metoda Kokole in Klemen Grabnar. Ljubljana: Založba ZRC, ZRC SAZU, 2010.

Sivec, Jože. Opera v Stanovskem gledališču v Ljubljani od leta 1790 do 1861. Ljubljana: Slovenska matica, 1971.

Schneilin, Gérard. »Schicksalstragödie«. V: Theaterlexikon: Begriffe und Epochen, Bühnen und Ensembles, ur. Manfred Brauneck in Gérard Schneilin, 834–36. Reinbek bei Hamburg: Rowohlt, 1986.

Slodnjak, Anton. »Prešeren, France (1800–1849)«. V: Slovenska biografija. Ljubljana: SAZU, ZRC SAZU, 2013. Dostopno na spletu.

Škerlj, Stanko. Italijansko gledališče v Ljubljani v preteklih stoletjih = Il teatro italiano a Ljubljana nei secoli passati. Ljubljana: Slovenska akademija znanosti in umetnosti, 1973.

Tumfart, Barbara. Ignaz Franz Castelli als Übesetzer französischer Theaterstücke: Ein Beitrag zum österreichischen Übersetzungswesen im 19. Jahrhundert. Diplomsko delo. Dunaj: Universität Wien, 1996.

Ulrich, Paul S. »Eine statistische Untersuchung des Repertoires deutschsprachiger Theater im Vormärz in Agram, Arad, Fünfkirchen, Hermannstadt, Laibach, Ödenburg und Temesvár«. V: Deutsche Sprache und Kultur im Banat: Studien zur Geschichte, Presse, Literatur und Theater, sprachlichen Verhältnissen, Wissenschafts-, Kultur- und Buchgeschichte, Kulturkontakten und Identitäten, ur. Wynfrid Kriegleder et al., 105–33. Bremen: edition lumiere, 2015.

Ulrich, Paul S. Deutschsprachige Theater-Journale / German-Language Theater Journals (1772–1918): Bibliographie/Bibliography. Dunaj: Hollitzer Verlag, 2022.

Vestli, Elin Nesje. »Nun schrieb ich und schrieb glücklich – daß heißt meine Stücke gefielen: Johanna Franul von Weißenthurn und das Lustspiel um 1800«. V: Das Unterhaltungsstück um 1800: Literaturhistorische Konfigurationen – Signaturen der Moderne, ur. Johannes Birgfeld in Claude D. Conter, 166–85. Hannover: Wehrhahn, 2007.

Vošnjak, Josip. Spomini, ur. Vasilij Melik. Ljubljana: Slovenska matica, 1982.

Winkler, Jean-Marie. »Besserungsstück«. V: Theaterlexikon: Begriffe und Epochen, Bühnen und Ensembles, ur. Manfred Brauneck in Gérard Schneilin, 141–42. Reinbek bei Hamburg: Rowohlt, 1986.

Žigon, Tanja. »Souffleure sind die große Feder in [jeglicher] Theateruhr: Wie sich Souffleure, Zettelträger, Requisitoure und Billeteure in der Laibacher Theaterlandschaft ihren Platz sicherten und das Publikum eroberten«. V: Provinz als Denk- und Lebensform: Der Donau-Karpatenraum im langen 19. Jahrhundert, ur. Harald Heppner in Mira Miladinović Zalaznik, 229–47. Frankfurt am Main: P. Lang, 2015.

Žigon, Tanja, in Tone Smolej: »Gledališke predstave na ljubljanskem stanovskem odru v tridesetih letih 19. stoletja«. V: Podobe bidermajerske Ljubljane, ur. Miha Preinfalk. Ljubljana: Založba ZRC, ZRC SAZU (v pripravi).

Published

24. 12. 2024

Issue

Section

Articles

How to Cite

Smolej, Tone, and Tanja Žigon. 2024. “From Theatre History: Liebe Kann Alles, or the 1833 34 Season of Ljubljana’s Theatre of the Carniolan Provincial Estates (Ständisches Theater in Laibach)”. Clotho 6 (1): 297-340. https://doi.org/10.4312/clotho.6.1.297-340.