O ARHITEKTURI V TURJAŠKI KNJIŽNICI

Avtorji

  • Stanislav Južnič

DOI:

https://doi.org/10.55741/knj.52.2-3.14229

Ključne besede:

Turjačani, baročne knjižnice, zasebne knjižnice, Ljubljana, arhitektura

Povzetek

IZVLEČEK

V prispevku so prikazane ugotovitve pri raziskavi knjig, uvrščenih v razred arhitekture rokopisnega kataloga turjaške ljubljanske knežje knjižnice. Mednje so ob popisu leta 1668, prepisanem leta 1762, šteli še številna dela o fiziki, tehniki in vojaških vedah. Izpostavljena so nagnjenja in usmeritve obeh prvih lastnikov zbirke knjig v ljubljanski palači, turjaškega grofa Volfa Engelberta in njegovega brata kneza Janeza Vajkarda. Podrobno je raziskan pomen gradiva, ki sta ga imela na voljo. Knjižnica je podlaga za razmišljanje o okusu Turjačanov in še posebej o njihovem odnosu do umetniških, stavbarskih in tehniških novosti. Volf in Janez sta v svojih knjigah brala o novostih, uporabnih za gradnjo njunih palač v Ljubljani in Kočevju. Našteti so sedanji lastniki nekaterih njunih knjig v ZDA in v Evropi. Podane so primerjave z drugimi knjižnicami 17. stoletja v cesarstvu in drugod po Evropi.

<

Prenosi

Podatki o prenosih še niso na voljo.

Biografija avtorja

  • Stanislav Južnič
    Dr. Stanislav Južnič, dipl. ing. fizike in doktor zgodovinskih znanosti, je raziskovale cpri Znanstvenoraziskovalnem centru SAZU.Naslov: Fara 2, 1336 VasNaslov elektronske pošte: stanislav.juznic-1@ou.edu

Literatura

Accolti, Pietro. (1625). Lo inganno degl’occhi: prospettiva pratica. Firenze: Pietro Cecconcelli (T).

Alghisi, Galasso. (1570). Delle fortificationi libri tre. Venetia (T).

Androuet du Cerceau, Jacques. (1607). Le premier volume des plus excellents bastiments de France. Auquel sont designez les plans de quinze bastiments, & de leur contenu: ensemble les elevations & singularitez d’un chascun. Paris (T).

Bazala, Vladimir. (1978). Pregled hrvatske znanstvene baštine. Zagreb: Nakladni zavod Matice Hrvatske.

Bircher, Martin. (1995). The “splendid library” of the Counts of Auersperg in Ljubljana. The German Book 1450–1750. (ur. John L. Flood in William A. Kelly). London: British Library. 285–297.

Blum, Hans. (1662). Des berühmten Meisters Hans Blumen, von Lor am Mäin, Nutzlich Säulenbuch Oder Kunstmässige Beschreibung von dem gebrauch der V.

Säulen: Wie namlich ein Werkmeister dieselbigen wol ergründen… solle; Samt anderen dazu gehörigen hochnohtwendigen Architecturstukken… Von wolbewährten

Antiquiteten abgerissen nach Euclidis, Vitruvii, Archimedes, und anderer ochgelehrter Mathematischen Reglen und Ausstheilungen … erläuteret, und … aufs neu in trukk

verfertiget. Zürich: Bodmer (T).

Böckler, Georg Andrae; Somer, Mathias van; Jungnickel, Andreas; Stier, Martin. (1661). Schlüssel zur Mechanica, Das ist: Gründliche Beschreibung der Vier Haupt Instrumenten der Machination, als dess Hebels, Betriebs, Shrauben, Kloben… In einem Gespräch… verfasset, und mit 137. Figuren vorgestellet… Clavis Machinarum Das ist Gründliche Beschreibung Der Bewegung-Künste.. von Andrea Jungnickeln… und an der Tag geben Durch… Martin Stier. Nürmberg: Paul Fürst (T; Niedersachische Staats – und Universität Bibliothek).

Böckler, Georg Andreas. (1661). Theatrum machinarum novum: das is Neuvermehrter Schauplatz der mechanichen Künsten, handelt von allerhand-Wasser-Wind-Ross-Gewicht-und Hand-mühlen, wie dieselbige zu dem Fruct-Mahlen, Papyr-Pulver-Stampff-Segen-Bohren-Walcken-Mangen, und dergleichen anzuordnen. Beneben nützlichen Wasserkünsten als sa Seynd Schöpff-Pomppen-Druck-Kugel-Kästen- Blass-Wirbel-Schnecken- Feuer- Sprützen und Bronnen-Wercken. Damit das Wasser hoch zuheben, zuleiten unf fortzuführen, auch andern Sachen, so hierzu

dienlich und nützlich zugebrauchen. Alles mit grosser mühe und sonserbahren Fleiss, auch meisten Theil auss eigner Erfahrung, dem Liebhaber dieser Künste zusammen

getragen und colligirt. Nurnberg: P. Fürst (T).

Böckler, Georg Andreas. (1673). Architectura Curiosa Nova Pars Tertia. Nuremberg: Paulus Fürst (T).

Bonini, Filippo Maria. (1663). Il tevere incatenato ovvero L’arte di frenare l’acqua correnti… Rome: Francesco Moneta. Ponatis: (1666). Roma: Francesco Moneta (T; Huntington Library art Gallery & Gardens; Lehigh University).

Branca, Giovanni. (1629). Manuale d’arcitettura. Ascoli: M. Salvioni (T).

Cellarius, Andreas. (1645). Architectura militaris oder Gründtliche Underweissung der… Amstelodami: Jansson (T).

Collado, Luigi. (1586). Pratica manuale d’artigleria… composta… dal mag. Signor Luigi Colado. In Venetia: Pietro Dusinelli (T). Ponatis: (1606). Pratica manuale dell’artigleria. Milano: Birdoni.

Živka, Črnivec (Ur.). (1999). Ljubljanski klasiki 1563–1965. Ljubljana: Maturanti klasične gimnazije.

Dadić, Žarko. (1982). Povijest egzaktnih znanosti u Hrvata. 1. del. Zagreb: SNL.

Dular, Anja. (2002). Valvasorjeva knjižica. Theatrum Vitae et Mortis Humanae (ur. Maja Lozar Štamcar in Maja Žvanut). Ljubljana: Narodni Muzej. 259–275.

Fabri, Salvatore. (1666). De lo schermo overo Scienza d’arme. Copenhagen: Henric Waltkirch, 25. 9. 1606. Ponatis: Copenhagen (T).

Faulhaber, Johann. (1610). Newe Geometrische und Perspectivische Inventiones Etlicher Sonderbahrer. Franckfurt: Wolfgang Richter.

Faulhaber, Johann. (1631). Academia Algebra. Augsburg.

Faulhaber, Johann. (1630). Frankfurt (T). Ponatis: (1633). Ingenieurs-Schul. Ulm: Saur (T).

Fournier, Georges. (1667). Hydrographie contenant la theorie et la pratique de toutes les parties de la navigation. Composé par… Georges Fournier… seconde edition. Revevë, corrigée & augmentée par l’autheur… Plus, la navigation du Roy d’Ecosse Jacques cinquiesme… au tour de son royaume sous la conduite d’Alexandre Lyndsay.

Paris: Jean du Puis (T).

Freedberg, David. (2002). The Eye of the Lynx. Chicago: The University of Chicago Press. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226261539.001.0001

Freitag, Adam. (1631). Architectura militaris nova et aucta, oder Newe vermehrte Fortification… beschriben durch Adamum Freitag. Leyden: Elzeviers. Ponatis: (1635). Architectura militaris nova et aucta, oder Newe vermehrte Fortification von regular Festungen. Leyden: B.A. Elzeviers (T).

Furttenbach, Joseph. (1627). Newes Itinerarium Italie: in welchem der Reisende nicht allein gründtlichen Bericht, durch die herrlichste namhaffteste örter Italiae sein Reiss wol zubestellen: sonder es wirdt ihme auch gantz eygentlich beschrieben, was allda, … denckwürdig zu sehen. Ulm: Johan Saurn (T, NM-12062).

Furttenbach, Joseph. (1627). Halinro-pyrobolia. Beschreibung einer newen Büchsenmeisterey... Ulm: Johan Saurn (T).

Furttenbach, Joseph. (1667). Garten-Pallästlins Gebäu. Augspurg (T).

Grassi, Orazio. 1626. Ratio ponderum Librae et Simbelae. Pariz: S. Cramoisy.

Labacco, Antonio. (1552). Libro D’Antonio Labacco Appartente A L’Architettura Nel Qual Si Figurano Alcune Notabili Antiquita Di Roma. Roma: Impreso in casa nostra, tisk Antonio Blado Ascolano (T; New York Public Library Residence Library).

Lemerle, Frédérique. (1994). Philandrier et la texte de Vitruve. Mélanges de l’École française de Rome, Italie et Méditerranée. 106/2: 517–529. DOI: https://doi.org/10.3406/mefr.1994.4337

Lerner, Michael-Pierre. (2005). The Heliocentrical “Heresy” From Suspiction to Condemnation (ur. Ernan McMullin) Studium sapientiae universalis contextus scientiarum. The Church and Galileo. Notre Dame: University of Notre Dame Press. 11–37.

Maggi, Girolamo. (1564). Della fortificationi delle cittŕ, di Girolamo Maggi, e del capitan Jacomo Castriotto… Discorso del medessimo Maggi sopra la fortificatione de gli alloggiamenti de gli esserciti. Venetia (T).

Marolois, Samuel, (Vredman de Vries, Hans). (1627–1628). Mathematische Wercke (Geometria, Perspectiva, Fortification). Amsterdam: Jansson (T).

Marolois, Samuel. (1644). Opticae, sive perspectivae, pars prima (-sexta)... Fortifications.... pars secunda. Amstelodami: Jansson (T).

Monte, Guido Ubaldo markiz. (1577). Guido Ubaldi e’ marchionibus Montis Mecanicorum liber: in quo haec continentur De libra, De vecte, De trochlea, De axe in peritrochio, De cuneo, De cohlea. Pisauri (Pesaro): Hieronim (Girolamo) Concordia (T).

Monte, Guido Ubaldo markiz. (1600). Guidi Ubaldi e Marchionibus Montis Perspectivae Libri sex. Pisauri (Pesaro): Hieronim (Girolamo) Concordia (NUK-4025).

Müller, Uwe. 2004. Die Bausch-Bibliothek in Schweinfurt - Katalog. Stuttgart: Acta Historica Leopoldina.

Palladio, Andrea. 1570. Venetia. Ponatis: 1601. I quattro libri dell’arcitettura … Venetia: Carampello.

Patrizi (Petrišević), Francesco. (1594–1595). Paralleli militari… ne quail si fa paragone delle Milizie antiche, in tutte le parti loro con le moderne: Parte II della militia riformata. Roma: Luigi Zanetti (T).

Patrizi (Petrišević), Francesco. (1583). La Militia romana di Polibio di Tito Livio e di Dionigi Alicarnasso… dichiarata. Ferrara: Domenico Mammarelli (T).

Porcacchi, Thomaso; Porro Girolammo (graver). (1620). L’isole piu famose del mondo. Padova: Paolo & Franceso Galignani fratelli. Privezano: Porcacchi, Thomaso; Porro Girolammo (graver). (1591). Funerali antichi de diversi popoli, et nationi; forma, ordine, et pompa de sepolture, de essequie. De consecrationi antiche et d’altro. Venetia: Simon Galignani; Privezano: Zonca. 1621 (T in še drugi izvod v samostojni knjigi).

Rubens, Peter Paul. (1652). Palazzi antichi di Genova raccolta e designati da Pietro Paolo Rubens… Anversa: Giacomo Mevriso (Meurisio) (T).

Rubens, Peter Paul. (1652). Palazzi moderni di Genova. Anversa: Giacomo Mevriso (Meurisio) (T).

Ryff, Walther Hermann. (1547). Der furnembsten, notwendigsten, der gantzen Architectur. Ponatis: (1582). Bawkunst; oder, Architectur aller fürnemsten, notwendigsten, angehörigen mathematischen und mechanischen Künsten, eygentlicher Bericht und verständliche Underrichtung, zu rechten Verstand der Lehr

Vitruvij … Als der newn Perspectiva das I. Buch: Vom rechten gewissen geometrischen Grundt… Weitern Innhalt des II. und III. Buchs der geometrischen Büchsenmeisterey

und geometrischen Messung… durch Valtherum H. Rivium… Basel: Sebastian Henricpetri (T).

Scala, Giovanni. (1627). Delle fortificationi di Giovani Scala mathematico; nuovamente ristampte con agiunta d’diverse piante e fortezze. Roma: Giuseppe di Rossi (T).

Scamozzi, Vincenzo. (1615). Dell’idea della architettura universale … divisa in X libri. 1–2. Venetia: Presso l’autore (T). Ponatis: (2003). Venetia: Marsilio.

Schott, Gaspar. (1657). P. Gasparis Schotti Mechanica hydraulico-pneumatica qua praererquàm quòd aquei elementa natura, proprietas, vis motrix, atque occultis cum

aëre conf lictus, à primis, fundamentis demonstratur: omnis quoque generis experimenta Hydraulico-pnevmatica recluduntur: & absoluta machinarum aquâ & aëre animandrarum ratio ac methodus praesribitur: opus bipartitun, cujus Pars I., Mechanicae hydraulico-pnevmaticae theoriam continet: Pars II., Ejusdem praxin

exhibet, machinasque aquarias innumeras, uti & organa, aliaque instrumenta, in motum as sonum concitat: nec non varia technasmata, quae motum perpetuum v aquae spondent, exponit: accessit experimentum novum Magdeburgicum, quo vacuum alij stabilire, alij evertere conantur. Francoforti ad Moenum: Heredum Joannis Godefridi Schönwetteri excudebat Henricus Pogrin, Typographus Herbipoli (T).

Sirigatti, Lorenzo. (1625). La pratica di prospettiva del cavaliere Lorenzo Sirigatti: al ser.mo et invitiss.mo Ladislao Sigismondo, principe di Polonia, e di Svezia (al ser.mo et invitiss.mo Ferdinando Medici Ganduca Di Toscana). Venetia: Barnardo (T).

Smole, Majda. (1982). Graščine na nekdanjem Kranjskem. Ljubljana: DZS.

Sotheby’s, Bloomfield Place, New Bond Street, London WIA 2AA. (1982). The Catalogue (A Collection) of Valuable Printed Books and Atlases of the Fifteenth to the Seventeenth Century Formed in the Seventeenth Century by a Continental Nobleman and Now the Property of Senhor German Mailhos and Senhora Johanna Auersperg de Mailhos from Uruguay. Days of Sale Monday, 14th June 1982 Lots 1-223. Tuesday, 15th June, 1982 Lots 223–440 at eleven o’clock precisely each day. London: Sotheby’s.

Sotheby’s, London. (1983). Second Day’s Sale: 27th May, 1983 at 10:30 AM precisely, Continental and Early Printed Books and Bindings, The property of Seńor German Mailhos and Seńora Johanna Auersperg de Mailhos, of DOI: https://doi.org/10.1007/BF01883227

Montevideo, Uruguay. The Catalogue of Valuable Printed Books and Atlases. London: Sotheby’s. 133–171.

Steklasa, Ivan. (1881). Herbart X. Turjaški (1613–1669). Ljubljanski Zvon, 16: 612–616, 673–676, 739–741.

Stevin, Simon. (1631). Wasser-Baw Das ist Eygentlicher unnd vollkommener Bericht von Befestigung der Stätte durch Spindel Schleussen wie auch von Räumung

oder Spülung der Gräben und Schiffhäffen Versteyffung der Gründte unnd Auffbawung der Wassermühlen auff allerhand an offnen Seen Sciffreicen Wsassern unnd kleinen Riurlein auch ebenen Landerbaweten Stätten und Vestungen gerichtet durch eine besondere newe Invention mit Künstlichen Fuguren auch etlichen Kupfferstücken vorgestellt. Franckfurt: Frideric Hulsi.

Strada, Jacobus ŕ Rosberg; Strada, Octavio ŕ Rosberg. (1617–1618). Frankfurt. Ponatis: (1623). Künstliche Abriss allerhandt Wasserkünsten… auch Wind- Ross-Handt- unnd Wassermühlen beneben schönen unnd nützlichen Pompen und andern Machinen damit des Wasser in die höhe zu erheben auch lüstige Brunnen dergleichen vor diesem nie gesehen worden… Durch Herrn Iacobum de Strada à Rosberg… verlägt durch Octavio de Strada à Rosberg… Iacobi unicum Nepotem. Franckfurt: G. Greuenbruch; Ponatis: (1629). Frankfurt (T).

Tarducci, Achille. (1601). Delle machine, airdinanze, et quarteri antichi, et moderni... Discorsi d’Achille Tarducci da Corinaldo... Aggiuntoui del medesimo la fattioni occorse nell’Ongaria vicino a Vaccia nel 1597.e la battaglia in Transilvania contro il Valacco 1600. Fatte dal signor Giorgio Basta generale dell’armi nell’Vungaria superiore. Con la vera effigie del medesimo... Venetia: Gio. Battista Ciotti (T).

Thorndike, Lynn. (1941–1958). History of Magic and Experimental Science. 5–8. del. New York: Columbia University Press.

Valvasor, Janez Vajkard. (1977). Slava Vojvodine Kranjske. Ljubljana: Mladinska knjiga.

Valvasor, Janez Vajkard. 1995. Bibliotheca Valvasoriana. Katalog Knjižnice Janeza Vajkarda Valvasorja. Ljubljana/Zagreb: Valvasorjev odbor pri SAZU.

Vignola, Jacomo Barozzio. (1632). Reigles des cinq ordres d’architecture de Vignole… La Muet. Prevod. (1635). Vignola, Buonarroti, Michelangelo: Regola delli cinque ordini d’architettura. Siena: B. Oppi (T).

Vitruvij Pollio, Marcus; Frontius, Sextus Julius. (1522). M. Vitruvii De architectura libri decem: nuper maxima diligentia castigati atq, excusi, additis, Julii Frontini de aqueductibus libris propter materiae affinitatem. Florentia: P. Iunta. Ponatis: Vitruvij Pollio, Marcus. (1544). In decem libros M. Vitruvii Pollionis De architectura Annotationes. Ad Franciscum Valesium Regem Christianissimum. Cum Indicibus Graeco & Latino locupletissimis. Roma: Andrea Dossena. Ponatis: Vitruvij Pollio, Marcus; Philandrier, Gulielmo. (1552). M. Vitruvii Pollionis De architectura libri decem ad Cesarem Augustum omnibus omnium editionibus

longč emendatiores, collatis veteribus exemplis. Accesserunt, Gulielmi Philiandri Castilionii, civis Romani Annotationes castigatiores, & plus tertia parte locupletiores.

Adiecta est Epitome in omnes Georgii Agricolae de mensuris et ponderibus Libros, eodem autore, Cum Graeco pariter & Latino Indice locupletissimo. Lugduni: Joan.

Tournes (Tornaesi) (T).

Vredman de Vries, Hans; (Marolois, Samuel). (1647). Perspective contenanant la theorie, practique et instruction fondamentale d’icelle. Amstelodami: Jansson. Ponatis: Perspectiva theoretica ac practica. Hoc est, opus opticum. Amstelodami: Jansson (T).

Vredman de Vries, Hans (Marolois, Samuel). (1647). Architectura… studio atque opera… Samuel Marolois. Amstelodami: Janson (T).

Weigl, Igor. (2006). Ljubljanska palača knezov Auerspergov. Kronika. 54/1: 29–48.

Zonca, Vittorio. (1607). Padova. Ponatis: (1621). Nuovo teatro di machine et edificii per urarie et sicure operationi, Cõ le loro figure tagliate in rame é la dicgiaratione dimostratione di ciascuna. Opera necessaria ad architetti, et a quelli, ch’ di tale studio su dilettano. Padova: F. Bertelli (T).

Žargi, Matija. (2002). Auerspergov knežji dvorec v Ljubljani. Theatrum Vitae et Mortis Humanae (Ur. Maja Lozar Štamcar; Maja Žvanut). Ljubljana: Narodni Muzej. 277–308.

Žargi, Matija (2003): Doslej neznana upodobitev Kočevja. Kronika. 51/3: 267–271. DOI: https://doi.org/10.1016/j.outlook.2003.09.002

Prenosi

Objavljeno

06.06.2008

Številka

Rubrika

ČLANKI

Kako citirati

Južnič, S. (2008). O ARHITEKTURI V TURJAŠKI KNJIŽNICI. Knjižnica: Revija Za področje Bibliotekarstva in Informacijske Znanosti, 52(2-3). https://doi.org/10.55741/knj.52.2-3.14229