Language Change and Honorification in Spanish
The Case of Usía and Vuecencia
DOI:
https://doi.org/10.4312/linguistica.62.1-2.133-145Keywords:
Politeness, Pronominalization, Lexicalization and Grammaticalization, Bathtub EffectAbstract
The aim of this paper is to analyse the origin and the peculiar evolution of two formulae of treatment: usía and vuecencia, from the honorific syntagmas vuestra señoría ‘your lordship’ and vuestra excelencia ‘your excellence’, respectively, both documented for the first time in the Spanish spoken in the Renaissance. Through a relatively broad textual corpus (XV-XIX centuries) the author tries to determine the morphosyntactic, semantic and pragmatic reasons that led, first, to its lexicalization and, later, its grammaticalization.
Downloads
References
Fuentes primarias
BREPOLIS: BREPOLIS PUBLISHERS (online) Library of Latin texts. Consultado: 10 de mayo de 2022. http://www.brepolis.net/index.html.
CORDE: REAL ACADEMIA ESPAÑOLA (online) Corpus diacrónico del español Consultado: 10 de mayo de 2022. <http://corpus.rae.es/cordenet.html>.
DLE: RAE-ASALE (online) Diccionario de la lengua española 22a ed. Consultado: 10 de mayo de 2022. <http://dle.rae.es/?w=diccionario>.
NRLE = ALFONSO XII (1805–1829/online) Novísima recopilación de las leyes de España: Dividida en XII. libros. En que se reforma la Recopilacion publicada por el Senor Don Felipe II en el ano de 1567, reimpresa últimamente en el de 1775: Y se incorporan las pragmáticas, cédulas, decretos, órdenes y resoluciones Reales, y otras providencias no recopiladas y expedidas hasta el de 1804. (Con tres índices generales) / mandada formar por Carlos IV. (NRLE). Reproducción digital del original conservado en la Biblioteca de la Universidad de Sevilla. Consultado: 10 de mayo de 2022. <http://fama2.us.es/fde/ocr/2006/novisimaRecopilacionT1.pdf>.
OVI: ISTITUTO DEL CONSIGLIO NAZIONALE DELLE RICERCHE (online) L’Opera del Vocabulario Italiano. Consultado: 10 de mayo de 2022. <http://gattoweb.ovi.cnr.it>.
*****
Referencias bibliográficas
AITCHISON, Jean (1991) Words in the Mind: An Introduction to the Mental Lexicon. Cambridge: Basil Blackwell.
BERTOLOTTI, Virginia (2018) «Formas de tratamiento con posesivo en el español». En: C. Company/N. Huerta Flores (eds), La posesión en la lengua española. Anejos de la Revista de filología española, 105. Madrid: CSIC, 297-324.
BLANK, Andreas (2001) «Pathways of lexicalization». En: M. Haspelmath et al. (ed), Language Typology and Language Universals. Berlin/New York: De Gruyter, 1596-1608. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110194265-049
BOURDIEU, Pierre (1980) «Le Capital social». Actes de la recherche en sciences sociales. 31, 2-3. DOI: https://doi.org/10.3406/arss.1979.2654
BRAUN, Friederike (1988) Terms of Address: Problems of Patterns and Usage in Various Languages and Cultures. Berlin/New York: Mouton de Gruyter. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110848113
BROWN, Penelope y Stephen, LEVINSON (1987) Politeness: Some Universals in Language Usage. Cambridge/New York: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511813085
CAMARGO, Martin (1991) Ars dictaminis - ars dictandi. Typologie des sources du moyen âge occidental. Turnhout: Brepols.
COVARRUBIAS, Sebastián (2011 [1611]) Tesoro de la lengua castellana o española. Ed. de I. Arellano y R. Zafra. Madrid/Frankfurt: Iberoamericana/Vervuert.
FERNÁNDEZ ÁLVAREZ, Manuel (1974) La sociedad española del Renacimiento. Madrid: Catedra.
JONGE, Bob de/Dorien NIEUWENHUIJSEN (2006) «Formación del paradigma pronominal de las formas de tratamiento». En: C. Company (dir) Sintaxis histórica de la lengua española. Segunda parte: la frase nominal. México: Fondo de Cultura Económica/Universidad Nacional Autónoma de México, vol. II, 1593-1672.
KABATEK, Johannes (2006) «Tradiciones discursivas y cambio lingüístico». En: G. Ciapuscio/K. Jungbluth/D. Kaiser/C. Lopea (eds), Sincronía y diacronía de tradiciones discursivas en Latinoamérica. Frankfurt am Main/Madrid: Vervuert/Iberoamericana, 151–72.
KOCH, Peter (2008) «Tradiciones discursivas y cambio lingüístico: el ejemplo del tratamiento ‘vuestra merced’ en español». En: J. Kabatek (ed), Sintaxis histórica del español y cambio lingüístico: Nuevas perspectivas desde las Tradiciones Discursivas. Madrid/Frankfurt am Main: Iberoamericana/Vervuert, 53-88. DOI: https://doi.org/10.31819/9783865278623-003
KOCH, Peter/Wulf ÖSTERREICHER (1985) «Sprache der Nähe–Sprache der Distanz». Romanistisches Jahrbuch, 85, 15–24. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110244922.15
KREIDER, Charles (2000) «Clipping and acronomy». En: G. Booij (et al.) (ed), Morphologie: Ein internationales Handbuch zur Flexion und Wortbildung. Berlin/New York: De Gruyter, vol. I, 956-63. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110111286.1.12.956
LAPESA, Rafael (1970) «Personas gramaticales y tratamientos en español». Revista de la Universidad de Madrid, XIX, 141-167.
LEHMANN, Christian (2002) «New reflections on grammaticalization and lexicalization». En: I. Wischer/G. Diewald (eds), New reflections on grammaticalization. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins, 1-18. DOI: https://doi.org/10.1075/tsl.49.03leh
LY, Nadine (1981) La poétique de l’interlocution dans le théâtre de Lope de Vega. Bordeaux: Université de Bordeaux.
OBEDIENTE SOSA, Enrique (2010) «Visión diacrónica y dialectal de las formas de tratamiento en los Andes venezolanos». En: C. Borgonovo et al. (ed), Selected Proceedings of the 12th Hispanic Linguistics Symposium. Somerville: Cascadilla Proceedings Project, 87-96.
PLA CÁCERES, José (1923) «La evolución del tratamiento ‘vuestra merced’». Revista de Filología Española. 10, 245-80.
REAL ACADEMIA ESPAÑOLA (1726/online) Diccionario de autoridades. Consultado: 10 de mayo de 2022. http://buscon.rae.es/ntlle/SrvltGUILoginNtlle.
REAL ACADEMIA ESPAÑOLA y ASOCIACIÓN DE ACADEMIAS DE LA LENGUA ESPAÑOLA (2009) Nueva gramática de la lengua española. Madrid: Espasa Libros, 2 vols.
REAL ACADEMIA ESPAÑOLA (2014) Diccionario de la lengua española. Madrid: Espasa.
SÁEZ RIVERA, Daniel Moisés (2013) «Formación e historia de vuecencia en español como proceso de rutinización lingüística». Iberoromania 77, 108-29. DOI: https://doi.org/10.1515/ibero-2013-0050
SÁEZ RIVERA, Daniel Moisés (2014) «Procesos de lexicalización/gramaticalización en la formación e historia de usía en español». En: J. L. Girón Alconchel/D. M. Sáez Rivera (eds), Procesos de gramaticalización en la historia del español. Madrid/Frankfurt am Main: Iberoamericana/Vervuert, 159-88. DOI: https://doi.org/10.31819/9783954871988-008
SÁNCHEZ LÓPEZ, Cristina (1993) «Una anomalía del sistema pronominal español». Dicenda. Cuadernos de Filología Hispánica. 11: 259-84.
TERLINGEN, Johannes (1943) Los italianismos en español: desde la formación del idioma hasta principios del siglo XVII. Amsterdam: NV Noord-Hollandsche Uitgevers Maatschappig.
THOMASON, Sarah (2003) «Contact as a Source of Language Change». En: B. D. Joseph/R. Janda (eds), The Handbook of Historical Linguistics. Oxford: Blackwell Publishing, 687-712. DOI: https://doi.org/10.1002/9780470756393.ch23
WEINREICH, Uriel (1963): Languages in Contact: Findings and Problems. The Hague/Paris: De Gruyter Mouton.
ZIELIŃSKI, Andrzej (2017a) «Interferencia italiana en el español renacentista y áureo: las formas de tratamiento». Verba hispánica. 25, 165-80. DOI: https://doi.org/10.4312/vh.25.1.165-1801
ZIELIŃSKI, Andrzej (2017b) Las fórmulas honoríficas con -ísimo. Contribución a la lexicaliziación de la deixis social. Frankfurt am Main: Peter Lang. DOI: https://doi.org/10.3726/b11161
ZIELIŃSKI, Andrzej (2018a) «Cambio lingüístico y cortesía verbal. El caso de usía». En: J. Bień et al. (ed.) Lingüística hispánica en Polonia: tendencias y direcciones de investigación. Łódź/Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego/Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 257-66.
ZIELIŃSKI, Andrzej (2018b) «O procesie honoryfikatywności w języku hiszpańskim: gramatykalizacja zaimka grzecznościowego “usted”». En: M. Posturzyńska-Bosko/P. Sorbet (eds), Badania diachronicze w Polsce. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 211-224.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Andrzej Zieliński

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.